6. Gehonoreerde aanmeldingen

Toelichting relatie SDG's

SDG 3: Het bevorderen van welzijn voor alle inwoners jonger dan 18 jaar.

Toelichting aanmelding
De (reële) kostprijs van de jeugdhulp is gestegen. Dit heeft te maken met het stellen van hogere kwaliteitseisen aan de te verstrekken jeugdhulp (Inkoop 2024 en is in lijn met de Hervormingsagenda Jeugd) en de oplopende personeelslasten bij de aanbieders. Daarnaast zien we de hulpvragen complexer worden, met als gevolg de inzet van duurdere vormen van jeugdhulp. Tot slot zijn de in de begroting gehanteerde loon- en prijscompensatie en de werkelijke loon- en prijscompensatie niet evenredig aan elkaar. Deze ontwikkelingen leiden tot een structurele aanmelding van € 1 miljoen.

Het aantal kinderen/gezinnen dat een beroep doet op jeugdhulp is significant gestegen. Hoe de ontwikkeling zich zal voortzetten is op basis van de huidige (beperkte) resultaten lastig te bepalen. De zorgkosten worden nauwlettend geanalyseerd en gemonitord en de ontwikkeling hierop wordt gerapporteerd in de daarvoor bestemde P&C-documenten. Na deze analyse worden bij de Perspectiefnota 2026 deze verschillende ontwikkelingen meegenomen.

De gemeente heeft de wettelijke verplichting om, wanneer door de wettelijk aangewezen verwijzer wordt vastgesteld dat jeugdhulp ingezet moet worden, deze te verstrekken.

Risico indien niet gehonoreerd
Het is een open einde regeling en zal resulteren in een overschrijding van het budget.

Toelichting relatie SDG's

SDG 3: De uitvoering door de gecertificeerde instelling dragen bij aan een zo goed mogelijke ontwikkelingskans voor onze jeugd.

Toelichting aanmelding
De gecertificeerde instelling draagt zorg voor de uitvoering van de door de kinderrechter uitgesproken ondertoezichtstellingen. Op basis van de begroting 2024 van het Sociaal Domein Fryslân stijgt de bijdrage voor jeugdzorg - gecertificeerde instellingen voor De Fryske Marren met € 504.000. De oorzaken van deze toename van de kosten worden nog geanalyseerd en daarom is er alleen voor 2025 eenmalig het bedrag van € 504.000 in deze aanmelding meegenomen.

Risico indien niet gehonoreerd
1. Het verlenen / inzetten / bekostigen van jeugdzorg is een wettelijke taak die verankerd is in de jeugdwet;

2. Via de GR zijn we contractuele verplichtingen aangegaan rondom indexering en financiering.

Toelichting relatie SDG's

SDG 3: De verhoging van het budget brede kosten sociaal domein draagt bij aan goede gezondheid en welzijn door de versterking van toegang tot gezondheidszorg en welzijnsdiensten.
SDG 10: Het initiatief helpt bij het bevorderen van ongelijkheid door ondersteuning te bieden aan alle inwoners, ongeacht hun achtergrond.
SDG 17: Het project stimuleert partnerschap om doelstellingen te bereiken door samenwerking tussen gemeenten en instanties.

Toelichting aanmelding
We zien dat de kosten van het budget brede kosten sociaal domein hoger zijn geworden de afgelopen jaren.  De verhoging wordt met name veroorzaakt door de verhoging van de personele capaciteit van Sociaal Domein Fryslân (SDF) vanaf 2022/2023. Dit heeft te maken met een versterking van het onderdeel contractmanagement, het nieuwe inkooptraject voor jeugdzorg en diverse projecten. Hierover is besluitvorming geweest door de directies van Friese gemeenten.

Gezien bovenstaande stellen we een structurele verhoging voor van het budget van € 395.000 naar € 684.000 in de begroting van 2025 en verder.

Risico indien niet gehonoreerd
1. In dit geval worden we geconfronteerd met een overschrijding van naar verwachting € 289.000 van het budget. Door eerder aangegane verplichtingen (SDF), algemene stijging van kosten (licenties) en de open einde regeling van de posten Onafhankelijke Cliëntondersteuning (OCO) en tolkwerkzaamheden is het niet mogelijk deze kosten te verlagen. Overschrijding wordt dan verantwoord bij de jaarrapportage.
2. Dit budget is ingesteld omdat een beperkt aantal kostensoorten niet zijn toe te wijzen aan een specifiek onderdeel binnen het sociaal domein. In het verleden leverde dit veel extra werk op voor collega’s en te late betalingen aan contractpartners. Het uitvoeren van dit scenario betekent het terugdraaien van een verbetering en heeft om deze reden niet de voorkeur.

Toelichting relatie SDG's

SDG 8: De extra middelen die beschikbaar worden gesteld voor de begeleidingskosten van Beschut Werk dragen bij aan het streven naar inclusieve en duurzame economische groei. Door het creëren van fatsoenlijk werk voor mensen met een indicatie voor beschut werken, wordt de werkgelegenheid gestimuleerd en wordt er bijgedragen aan een eerlijke en duurzame economische ontwikkeling.

Toelichting aanmelding
Demissionair minister Schouten heeft in de kamerbrieven van 6-7-23 en 21-12-23 aangegeven structureel extra middelen beschikbaar te stellen via de meicirculaire voor onder andere de begeleidingskosten Beschut Werk. Dit vergt ook een aanvullend structureel bedrag van € 2.157 per beschutte werkplek van de gemeente.

De verantwoordelijkheid voor de beschutte werkplekken heeft de Gemeenschappelijke Regeling Fryslân-West bij NV Empatec belegd. Zij zijn verantwoordelijk voor het werkgeverschap, inclusief de werkplekken, voor inwoners met een indicatie voor Beschut Werk.

De Gemeenschappelijke Regeling Fryslân-West (GR F-W) is een gemeenschappelijke regeling voor de taken op het gebied van gesubsidieerde arbeid. De deelnemende gemeenten (Harlingen, Súdwest-Fryslân, Waadhoeke en De Fryske Marren) zijn verenigd in de GR F-W. De GR F-W is enig aandeelhouder van de NV Empatec. De NV Empatec is door de GR F-W aangewezen om de taken uit te voeren. Hoofdtaak is de uitvoering van de Wet sociale werkvoorziening (Wsw) en het werkgeverschap voor Beschut Werk. Tevens hebben de gemeenteraden de Businesscase Werkleerbedrijf vastgesteld, waar de re-integratie ook onderdeel vanuit maakt.

Risico indien niet gehonoreerd
Niet voldoen aan de wettelijke verplichting bij uitvoering van de Wet sociale werkvoorziening en beschut werk en het niet nakomen van de afspraken die binnen de gemeenschappelijke regeling met elkaar gemaakt zijn.

Toelichting relatie SDG's

SDG 1: Toegang tot de basisbehoefte van huisvesting
SDG 3: Door de regievoering door de gemeente wordt bijgedragen aan het welzijn van de statushouders.
SDG 4: Kwalitatief goed inburgeringsonderwijs wordt aangeboden.

Toelichting aanmelding
Sinds 1 januari 2022 is de nieuwe Wet inburgering (WI21) van kracht en heeft de gemeente de regie op de uitvoering van deze nieuwe wet. De uitvoering vindt plaats volgens het beleidsplan ‘Welkom in De Fryske Marren 2022-2025’ en sluit aan bij het coalitieakkoord.

In 2025 verwachten we 40 statushouders inclusief kinderen extra te moeten huisvesten.  Dit zijn 26 volwassen statushouders die begeleiding nodig hebben bij de participatiecomponent van de B1 en Zroute. Dit wordt deels vormgegeven bij het Werkleerbedrijf.  Daarnaast hebben we binnen het Sociaal Wijkteam regievoerders en ondersteuners in dienst voor deze doelgroep. Hiervoor vragen we ook tijdelijk extra capaciteit aan om de statushouders goed te kunnen begeleiden bij het wettelijk verplichte inburgeringstraject.  

Vanaf 2024 komt er een extra taakstelling huisvesting statushouders op ons af. De taakstelling voor de huisvesting van statushouders neemt sinds 2023 toe. Was de jaarlijkse taakstelling voor 2021 en 2022 nog rond de 70, in 2023 was deze opgelopen naar 97. De eerste helft van 2024 is de taakstelling 55 personen en de verwachting is dat de 2e helft van dit jaar ook rond dat aantal zal uitkomen. Daarmee komt de verwachte taakstelling 2024 op 110 personen. Op moment van schrijven zijn er nog 41 statushouders die in 2023 gehuisvest hadden moeten worden (achterstand). Door de achterstand en hoge taakstelling ontstaat er meer druk op de uitvoer waar het momenteel begint te knellen.

Risico indien niet gehonoreerd
Het niet beschikbaar stellen van de benodigde middelen heeft als consequentie dat er geen invulling kan en wordt gegeven aan de wettelijke taak om alle statushouders (nieuwkomers) te begeleiden en te laten participeren. Met de decentralisaties binnen het sociaal domein zijn we verantwoordelijk voor het welbevinden en de maatschappelijke participatie van de inwoners van onze gemeente.

Toelichting relatie SDG's

SDG 3: Het behouden van outreachend jongerenwerk draagt bij aan het vergroten van het welzijn van jongeren in de gemeente door problematiek rondom jongeren te voorkomen of te verminderen.
SDG 16: Het outreachend jongerenwerk speelt een belangrijke rol bij het handhaven van vrede en veiligheid in de gemeente door jongeren te ondersteunen en te begeleiden, en zo bij te dragen aan het voorkomen van escalatie van conflicten en criminaliteit.

Toelichting aanmelding
De (incidentele) subsidie voor het outreachend jongerenwerk komt vanuit de Nationaal Programma Onderwijs (NPO) gelden en liep af op 31 december 2023. Jongerenwerk is belangrijk en heeft grote meerwaarde. Het heeft een preventief effect op het voorkomen van (complexe) vraagstukken bij jongeren.  Door met de jongeren in contact te zijn weet de jongerenwerker wat hen beweegt, wat er speelt. Ze brengen jongeren samen en leggen verbindingen. Ze activeren jongeren om mee te doen aan activiteiten op verschillende gebieden (sport, cultuur, activiteiten in eigen buurt/dorp/wijk). Ze helpen en ondersteunen jongeren om hun talenten in te zetten van idee naar plan. Daarnaast zijn zij een luisterend oor, laagdrempelig in het contact en maken maatschappelijke thema’s bespreekbaar.
Ook onze  samenwerkingspartners (politie, handhaving, onderwijs) geven de  noodzaak aan voor de verlenging van het jongerenwerk.
Er wordt eerst een incidenteel bedrag van € 210.000 gevraagd voor het jaar 2025. We zullen in dat jaar de inzet van de afgelopen drie jaar evalueren en daarna kijken hoe we de inzet kunnen vervolgen, hiertoe volgt dan een nieuw voorstel.

Risico indien niet gehonoreerd
Inzet outreachend jongerenwerk is onderdeel van het jeugdbeleid en het integraal veiligheidsplan van gemeente De Fryske Marren. De wens voor de toekomst is om het outreachend jongerenwerk structureel te borgen binnen het integraal jeugdbeleid en de herijkte opdracht aan Sociaal Werk De Kear. Als het bedrag niet structureel wordt toegekend, dan zijn beleidsdoelstellingen niet uitvoerbaar (jeugdbeleid, integraal veiligheidsplan).  De integrale samenwerking rondom jongeren met politie, handhaving etc. komt onder spanning te staan, geen contact meer met jongeren op straat en geen zichtbaarheid in kleinere kernen.

Toelichting relatie SDG's

SDG 3: "Opgroeien in een Kansrijke Omgeving" is relevant omdat deze gericht is op het verbeteren van het welzijn van jongeren en het voorkomen van middelengebruik, wat direct bijdraagt aan het streven naar een goede gezondheid en welzijn van jongeren in de gemeente.

Toelichting aanmelding
In het Preventie- en handhavingsplan middelengebruik dat in 2022 – 2026 is vastgesteld, hebben we al aangegeven dat er de komende jaren een stevige aanpak nodig is voor het tegengaan van middelengebruik onder jongeren in onze gemeente. Met 'Opgroeien in een Kansrijke Omgeving (OKO)', ondersteund door Trimbos en het Nederlands Jeugdinstituut, werken we aan het verbeteren van het welbevinden van jongeren en aan het voorkomen van het gebruik van alcohol, drugs en tabak door jongeren.

Met de OKO aanpak in de gemeente wordt gestart in Balk. Echter voordat we met de uitvoering van OKO gestart zijn (eerste processtap betrof onderzoek/monitoring a.d.h.v. uitzetten van de OKO monitor en realiseren van een community), krijgen we al vanuit diverse geledingen in onze gemeente ‘signalen’ dat het (problematisch) middelengebruik in onze gemeente flink aan het toenemen is. Mede daarom willen we de aanpak meteen breder gaan inzetten i.p.v. alleen een eerste pilot in Balk. Met het aangevraagde budget willen we hiermee de eerste stappen in Lemmer zetten. Oók omdat OKO een preventieve aanpak betreft waarvan de resultaten pas na jaren zichtbaar zijn.

Risico indien niet gehonoreerd
Als de signalen die we momenteel waarnemen correct zijn en de komende tijd ook resulteren (ook in de data) in toename van middelengebruik, dan op korte- en lange termijn de problematiek onder jongeren .
Daarnaast wordt de mogelijkheid niet benut om diverse (preventieve) verbindingen te maken met bijv. Jongerenwerk op School (JOS)-overleg (naast curatief ook meer inzetten op preventief) en overig beleid (jeugdbeleid, ketenbeleid, nieuwe opdracht en inzet van De Kear), waarbij een brede gemeentelijke aanpak (o.b.v. de OKO-visie) zeer wenselijk is. We nu al extra investeren op preventieve inzet zodat we alvast kaders opstellen om z.s.m. te kunnen bijsturen.

Toelichting relatie SDG's

SDG 3: De ketenaanpak valpreventie voorkomt dat senioren (onnodig) vallen en bevordert gezond leven en welzijn door structureel bewegen en sociale activiteiten te stimuleren.
SDG 10: De gratis valpreventie interventie zorgt voor een gelijke kans voor elke inwoner, ongeacht hun achtergrond of financiële situatie, en draagt zo bij aan het verminderen van ongelijkheden in toegang tot gezondheidszorg.

Toelichting aanmelding
Voortraject valpreventie
In 2022 is het initiatief genomen in De Fryske Marren al te starten met gemeentelijke inzet op het gebied van valpreventie, nog voordat dit thema landelijk werd aangevlogen. Hiermee werd uitvoering gegeven aan ‘structureel bewegen’ in het kader van het onderwerp ‘vitaal ouder’, dat is vastgelegd in het coalitieakkoord 2022-2026. Het project gericht op valpreventie en vitaal ouder worden heet inmiddels ‘Stevig staan’. Om aan deze inzet vorm te geven werd een projectleider aangesteld vanuit de GGD met als opdracht: in kaart brengen waar de behoefte lag, welk beweegaanbod er al was en hoe we ouderen het best konden activeren om hier gebruik van te maken.
Relatie met Integraal Zorgakkoord en Gezond en Actief Leven Akkoord
In 2023 werd het Gezond en Actief Leven Akkoord door een groot aantal landelijke partijen ondertekend. Valpreventie werd via dit akkoord landelijk op de agenda gezet. Er kwam een specifieke uitkering (onderdeel van de brede spuk GALA) voor de ketenaanpak valpreventie. In 2023 werd ook het Integraal Zorg Akkoord landelijk ondertekend. Onderdeel hiervan zijn een aantal ketenaanpakken, waarvan valpreventie er één is.
Waarom vragen we extra middelen voor valpreventie aan?
De spuk IZA middelen voor de ketenaanpakken kunnen we voor beantwoording van deze vraag buiten beschouwing laten. De spuk GALA middelen zijn hier wel van toepassing. Echter door de spuk GALA middelen voor valpreventie aan te vragen ontvangen we niet alleen geld voor iets waar we al, vanuit eigen middelen en op kleinere schaal, aan werkten. Met de inzet van de, vanuit GALA voorgeschreven, erkende interventies doen we iets dat we aanvankelijk (in 2022) niet van plan waren. Uit de wetenschappelijke onderbouwing van deze interventies blijkt dat deze heel effectief zijn om valrisico bij ouderen te verminderen. Daarnaast hebben ons ook gecommitteerd aan de targets en trainingen die bij de GALA horen. De erkende interventies, target en trainingen maken dat het benodigde budget voor valpreventie groter is dan we bij onze eigen start met inzet op dit thema in 2022 hadden begroot en het benodigde geld nu aanvragen bij de perspectiefnota.

Risico indien niet gehonoreerd
Bij het niet honoreren kan gemeente De Fryske Marren niet volledig voldoen aan de verplichting van het GALA akkoord. De verplichtingen verbonden aan GALA en VNG specifiek voor de ketenaanpak valpreventie kunnen niet worden nagekomen. Dit betekent dat het geld kan worden teruggevorderd door het Rijk. Daarnaast is het niet mogelijk om uitvoering te geven aan het structureel bewegen, binnen het onderwerp vitaal ouder worden dat is vastgelegd in zowel het coalitieakkoord 2022-2026, als in het GALA.

Toelichting relatie SDG's

SDG 3: De ketenaanpak overgewicht en obesitas ondersteunt kinderen en volwassenen bij het behalen van een gezond(er) gewicht. Daarnaast versterken we een netwerk dat zich focust op gezond gewicht. Het doel om gezond gewicht te behalen, bevordert gezond leven en welzijn.

Toelichting aanmelding
Gemeente De Fryske Marren heeft spuk GALA middelen voor de ketenaanpak overgewicht en obesitas aangevraagd. Om uitvoering te kunnen geven aan de ketenaanpakken overgewicht en obesitas (ketenaanpak obesitas en overgewicht volwassenen (KOOV) en ketenaanpak kind naar gezonder gewicht (KnGG)), moet de infrastructuur hiervoor in onze gemeente worden opgebouwd.

Hiervoor is ondersteuning in de vorm van een projectleider nodig.  Deze extra inzet brengt kosten met zich mee die niet uit het reguliere gezondheidsbudget kunnen worden betaald. Omdat we als gemeente nog moeten beginnen met het opbouwen van de basisinfrastructuur, is het mogelijk om eenmalig de spuk GALA middelen voor de ketenaanpak overgewicht en obesitas te gebruiken om de inzet van een projectleider te bekostigen. Dit is echter geen structurele oplossing.  De spuk GALA middelen zijn voor incidentele uitgaven om de basis te versterken. Eigenlijk zijn deze spuk GALA middelen dus niet bedoeld voor de kosten die horen bij het opbouwen van een basisinfrastructuur. Daar komt bij dat deze gelden niet toereikend zijn dat te doen én de kosten voor de uitvoer van de ketenaanpak te dekken. Daarom vragen wij € 42.000 aan. Dit bedrag omvat de werkzaamheden van de projectleider. Dit dienen wel structurele werkzaamheden te zijn die de basis leggen voor de ketenaanpak overgewicht en obesitas en het onderhouden hiervan.  Door eerst een incidentele toekenning  voor de ketenaanpak overgewicht en obesitas voor kinderen en volwassenen kan tot en met 2025 op de juiste manier invulling worden gegeven aan de verplichtingen die bij de spuk GALA middelen voor de ketenaanpak overgewicht en obesitas horen. Het netwerk overgewicht en obesitas kan dan niet langer worden onderhouden en vervalt.

Risico indien niet gehonoreerd
Bij het niet honoreren kan gemeente De Fryske Marren niet volledig voldoen aan de verplichting van het GALA akkoord. De verplichtingen verbonden aan GALA en VNG kunnen deels niet worden nagekomen. Dit betekent dat het geld kan worden teruggevorderd door het Rijk.